به یاد میرزا کوچک خان جنگلی

۱۱ آذر مصادف با روز شهادت یونس استاد سرایی مشهور به میرزا کوچک خان جنگلی است. میرزا که بود؟‌جنبش جنگل چه نوع جنبشی بود؟ آیا جنبش جنگل در امتداد انقلاب مشروطه بود؟ ارتباط جمهوری شورایی گیلان با اتحاد جماهیر شوروی چه بود؟ فردریش گائوک یا هوشنگ چه نقشی در جنبش جنگل داشت؟ سوابق فکری و اجتماعی میرزا کوچک خان جنگلی چه بود؟ قتل میرزا و ظهور سلطنت پهلوی و جایگاه نیروهای متمایل به انگلستان و توافق شوروی و انگلیس چه تاثیری بر روند تحولات اجتماعی جامعه ایرانی در سالهای قرن چهاردهم خورشیدی داشته است؟‌ امروز تقریبا ۹۷ سال از مرگ جانسوز میرزا کوچک خان جنگلی می گذرد و ناگفته های بسیاری درباره جایگاه میرزا در تحولات سیاسی و اجتماعی ایران وجود دارد که نیاز به واکاوی جدی است. کتاب دکتر شاپور رواسانی یکی از این آثار است که در این زمینه می تواند ما را یاری کند. اما یک نکته غیر قابل انکار است و آن اهمیت حرکت میرزا در رشد جنبش عدالتخواهی در تاریخ معاصر ایران است که شدیدا مورد سکوت قرار گرفته است. به سخن دیگر، جامعه مطلوب بدون التفات به ایده عدالت ممکن نخواهد بود و میرزا کوچک خان جنگلی یکی از پیشروترین مبارزان در راه احیاء این اندیشه بود که جان خویش را کوه‌های تالش از دست داد و پس از مرگش سر از تن او جدا کردند و مصداق بارز این شعر شد که


سیصد گل سرخ، یک گل نصرانی
ما را ز سر بریده می ترسانی
ما گر زسر بریده می ترسیدیم
در محفل عاشقان نمی رقصیدیم

در محفل عاشقان خوشا رقصیدن
دامن زبساط عافیت برچیدن
در دست سر بریدهٔ خود بردن
در یک یک کوچه کوچه‌ها گردیدن