فقر مطلق نقد ادبی فرهنگی؛ دعوای جلایی پور و میری و ببینید شریعتی را

نقد ادبی فرهنگی در ایران جایگاه بی قدری دارد تا جایی که به دلیل این فقر مطلق، سخن گفتن از متفکران تاریخ یکصدساله ما، نقد ایده‌های گاها عجیب و غریب و گاه نژادپرستانه و شوونیستی آنها برای استادان دانشگاه و فرهیختگان شوک آور ظاهر می شود.
این مقدمه برای آن بود که چند روزی است بحثی میان دکتر جواد میری مینق جامعه شناس و عضو هیات علمی پژوهشکده علوم انسانی از یک سو و دکتر حمید رضا جلایی پور استاد جامعه شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران بر سر هویت ملی و زبان فارسی در گرفته است. گذشته از اتهاماتی که جلایی پور به میری می زند و او را پان تورک معرفی می کند اما عدم شناخت جلایی پور از برخی تفکرات شوونیست معاصر در ایران شوکه کننده است. یکی از بحث ها درباره جایگاه محمود افشار است که جلایی پور او را از خادمان فرهنگ ایرانی می شناساند. او محمود افشار را می شناسد و رویکرد سرکوبگرانه او را به زبانهای غیر فارسی خصوصا تورکی می شناسد اما رویکردش با رویکرد شووینیستی محمود افشار یکی است برای همین حاضر به نقد او نیست.
محمود افشار از کسانی است که تمام تلاشش را کرد تا زبانهای دیگر در ایران تا حد ممکن نابود شوند. او حتی برای این منظور شعر هم گفته است و تورک ها و تورکمن ها را نژاد کینه توز و تنگ چشم و زرد پوست و سست عهد و بی وفا و ظالم و پیمان شکن و فتنه و مار دو سر و غیره لقب داده است.
اینجا بحث ما درباره محمود افشار یا رویکرد شوونیستی جلایی پور نیست که آنچنان امر آشکاری است که تنها باید منفعت سیاسی کسی در چیزی دیگر باشد یا  اساسا باور کرده باشد که چیزی به نام نژاد هنوز اعتبار دارد و از آن بدتر نژاد آریایی  که رویکردش را اصلاح نکند.
بحث بر سر این است که شما کمتر نویسنده و روشنفکری را در صد سال تاریخ گذشته ما پیدا می کنید که رویکرد نژادپرستانه و شوونیستی نداشته باشد، از صادق هدایت تا اخوان ثالث.
حتی علی شریعتی از این بیماری در امان نبوده است با اینکه بیشتر از دیگران علایق مذهبی داشته است تا ملی با این حال او هم به این دام افتاد. در چند تصویری که از مجموعه آثار شماره ۲۷ با عنوان «بازشناسی هویت ایرانی اسلامی » او در ادامه منتشر می کنیم به روشنی می توانید ببینید که بی اطلاعی عمیق علی شریعتی تا چه اندازه برخی از نوشته های او را مضحک کرده است.
با این حال موضوع باز هم این نیست. هر متفکری می تواند دیدگاههای مضحکی داشته باشد، می تواند در بخش هایی نژادپرست بوده باشد، اما اصرار بازماندگان این متفکران و یا متفکران و محققان امروزی بر اینکه نه آنها اشتباه نکردند و یا تلاش برای جمع و جور کردن اشتباهات آنهاست که موضوع  به غایت عجیب و قابل مطالعه ایست.

دانشجوی دکتری از فرانسه

@GoftandNO