نگاهی دوباره به پروژه محمود افشار
این یادداشت کوتاه به درخواست روزنامه اعتماد نوشته شده است و مربوط به بحثی بود که من درباره جلال آل احمد و مقایسه اش با محمود افشار در نسبت با تنوع زبانی در ایران در مصاحبه ای گفته بودم. حال این یادداشت تقدیم به شما:
نگاهی دوباره به پروژه محمود افشار
مطلبی در باب محمود افشار و نگاهش به زبان ترکی در ایران در روزنامه اعتماد نوشته بودم که برخی از مخاطبان را مکدر نموده بود. علت را جویا شدم و فهمیدم چون در مطلبم اشاره به ایرج افشار نموده بودم و چنین به نظر می آید که مخاطبانی که به دفتر روزنامه اعتماد زنگ زده بودند باور نداشتند که ایرج افشار در باب موضوع زبان ترکی و امحاء آن کتابی تدوین کرده باشد. اما واقعیت امر این است که بنیاد موقوفات افشار کتابی با عنوان "زبان فارسی در آذربایجان: از نوشته های دانشمندان و زبانشناسان" در دو جلد در سال ۱۳۶۸ در قطع وزیری به چاپ رسانده بود که توسط ایرج افشار گردآوری شده است و مقاله ای نیز از پدر ایشان (محمود افشار) از صفحه ۲۷۵ الی ۲۹۱ وجود دارد و عنوان آن "یگانگی ایرانیان و زبان فارسی" است که در اصل در مجله آینده به سال ۱۳۳۸ به چاپ رسیده بود و ایرج افشار این مقاله را در کتاب مذکور در سال ۱۳۶۸ دوباره به چاپ می رساند و مفاد این مقاله مانیفستی است برای امحاء زبان و فرهنگ ترکی در ایران و ایرج افشار یقیننا محتویات این مقاله را نه تنها تایید کرده است بل آنرا به عنوان بخشی "از نوشته های دانشمندان و زبانشناسان" معاصر جهان به خورد افکار عمومی ایران داده است. اگر غیر از این بود باید به عنوان یک محقق نقدهای خود را بر این مقاله ی محمود افشار مینگاشت تا خواننده بداند که او از این نوع رویکردهای سرکوبگرایانه مبری بوده است. من چون قرینه ای در متن نیافتم به این نتیجه رسیدم که نگاه ضد تکثرگرایِ محمود افشار در روح ایرج افشار هم حلول کرده است. اگر اهل تحقیق متنی یا متونی یافتند که خلاف دیدگاه من است، حتما انتشار دهند که من دیدگاه خویش را اصلاح کنم. زیرا در کتابی که بزودی توسط انتشارات نقد فرهنگ با عنوان "ایده وحدت ملی: نقد نگاه های ناسیونالیست های باستانگرا" به چاپ خواهد رسید به تفصیل محمود افشار و ضدیت او با زبان های ترکی و عربی در ایران را به بوته نقد کشیده ام.
